Historia 1.
Kiedyś na spotkaniu rosyjskim jedna osoba zadała mi pytanie: «Зачем вы сюда приехали?». Wydawałoby się, że wszystko jest ładnie, poprawnie, grzecznie (per «вы»). Jednak wyraz mojej twarzy zdradził, że coś z tym pytaniem było nie w porządku. Oczywiście, rozumiałam, że ta osoba chcę się dowiedzieć — jak to się stało, że zamieszkałam w Polsce, i zadała to pytanie życzliwie. Jednak dla mnie to brzmiało tak, jakby ktoś miał do mnie — jako migrantki — małą pretensję — «po co przyjechałam do Polski?». I to wszystko przez «зачем», którego używamy w znaczeniu «w jakim celu/ co chcę osiągnąć poprzez to» (główne słowo — skutek). Natomiast «почему», które byłoby lepszym słowem dla tego pytania, używamy, kiedy chcemy dowiedzieć się o przyczynach, powodach tego czy innego zdarzenia, co nas skłoniło do tego (główne słowo — przyczyna). Osobiście zadałabym to pytanie np. tak: «Почему вы решили приехать в Польшу?/ Почему вы пошли учиться на польскую филологию? Почему вы решили остаться жить в Польше?».
Historia 2.
To właściwie nie historia, tylko pewien fakt, że zdanie «Я учусь русского языка» albo «Я учу в университете» możemy usłyszeć zarówno od osoby dopiero rozpoczynającej naukę rosyjskiego, jak i uczącej się rosyjskiego od wielu lat. Dla mnie jako lektora to dość smutny fakt, bo oznacza, że mimo wieloletniej pracy i wysiłku podstawowe zasady nie zostały przyswojone.
Dzisiaj będzie post o tym, jak mieszają nam się (błędnie) synonimy.
Zawsze zaleca się poszerzać swój zakres słownictwa m.in. o synonimy i antonimy. Zatrzymajmy się przy synonimach.
Weźmy przysłówek «сейчас» i jego najbardziej znany synonim «теперь». Z jednej strony, obie formy oznaczają coś, co dzieję się w danym momencie. Jednak są delikatne różnice. «Сейчас» używamy również w sytuajcji, kiedy chcemy powiedzieć o najbliższej przyszłości: «Сейчас придет мама» (НЕ — «Теперь придет мама»). W tym znaczeniu możemy porównać go z polskim «zaraz»: «Zaraz przyjdzie mama».
Natomiast «теперь» użyjemy w sytuacji, kiedy chcemy porównać pewne zjawisko z przeszłością (było — stało się): «Раньше я ездил на работу на автобусе, а теперь на метро».
Nic się nie stanie, jeżeli powiemy «сейчас» zamiast «теперь» jak w drugim przykładzie («Раньше я ездил на работу на автобусе, а сейчас на метро»). Natomiast użycie «теперь» zamiast «сейчас» jest już poważniejszym błędem, świadczącym o tym, że mimo to, że osoba zna ten wyraz, potrafi go poprawnie wymówić czy napisać, jednak nie potrafi użyć go w odpowiednim kontekście, nie wyczuwa róznicy.
Jednostki leksykalne, które mieszają się ze względu na swoje podobieństwo znaczeniowe (np. «сейчас» — «теперь») bądź formalne (np. «цвета — цветы»), nazywają się таронимами. Taronimy to dość nowy termin w językoznawstwie rosyjskim, który powstał w wyniku badań nad błędami popełnianymi zarówno przez native’ów języka rosyjskiego (tak, też robią tego typu błędy), jak i obcokrajowców, uczących się rosyjskiego.
Co robić, żeby nie popełniać podobnych błędów? Po pierwsze, lektor musi przejrzyście wytłumaczyć różnice i podać trafne przykłady. Niestety, prawda jest taka, że nawet jak prosicie o wytłumaczenie różnic osobę rosyjskojęzyczną, to są niewielkie szanse, że będzie w stanie to zrobić. Ciężko jest wyjaśnić podobne odcienie znaczeń bez specjalistycznego przygotowania. Po drugie, trzeba przepracować te zwroty. Bardzo dobrze sprawdza się w tym celu poprawianie błędnie napisanych zdań (najlepiej przez Polaków, bo inne problemy będą mieć Anglicy czy Chińczycy, uczący się rosyjskiego, a inne Polacy). Oczywiście, można poprosić o napisanie zdań, o wstawienie odpowiedniego zwrotu w zdaniu. Ważne jest też «pilnować» ucznia. Jeżeli uczeń mówi «Я учу в университете», warto zadać pytania prezycujące w stylu «Вы хотите сказать, что работаете в университете? А какой предмет вы преподаете? В каком университете вы работаете?» itd.
Skoro już wspomniałam czasownik «учить», omówmy w takim razie grupę synonimów, które przez obcokrajowców dość często są mylnie używane:
учить — учиться — изучать — заниматься
УЧИТЬ
1) przekazywać komuś wiedzę (учить кого и чему): учить студентов иностранному языку/ учить школьников физике;
2) zapamiętywać coś, wielokrotnie powtarzając (учить что и как): учить стихотворение наизусть, учить правило, учить иностранный язык.
УЧИТЬСЯ
1) zdobywać wiedzę od kogoś (учиться чему-то у кого-то): учиться воспитанию у родителей, учиться жизни;
2) uczyć się coś robić (учиться что-то делать): учиться петь, учиться говорить на русском, учиться играть на гитаре;
2) być uczniem/ studentem jakiejś szkoły (учиться в каком-то заведении): учиться в школе, учиться в университете.
NIE ZALECA SIĘ: «учиться русскому языку».
ИЗУЧАТЬ
1) ukierunkowanie na jakiś przedmiot badawczy (изучать что-то): изучать грамматику, изучать химию.
ЗАНИМАТЬСЯ
1) praca intelektualna (заниматься чем-то и где): заниматься в библиотеке, заниматься падежами на уроках русского языка.
Nie sposób w jednym tekście omówić wszystkie przypadki synonimii, które sprawiają obcokrajowcom trudności. Dzisiaj skupiłam się na trzech grupach taronimicznych:
сейчас — теперь
зачем — почему
учить — учиться — изучать — заниматься
Klikając w poniższy obrazek, otrzymacie zadania, które pomogą utrwalić informacje, którymi chciałam dzisiaj podzielić się z Wami. Powodzenia!
Foto 1 autorstwa Ewelina Krzempek Fotografia.